ممکن است اصطلاح عمق میدان (DOF) را شنیده باشید، ولی اگر فعالیت در حوزه عکاسی را تازه شروع کرده‎اید احتمالا هنوز از آن برای بهبود کیفیت تصاویر خود استفاده نمی‎کنید.

اگر بخواهیم ساده بگوییم تعریف عمق میدان عبارت است از: ناحیه‎ای از تصویر که مقدار شارپ بودن آن قابل قبول است و در فوکوس قرار خواهد گرفت. در هر تصویری یک بخش خاصی از تصاویر در جلوی سوژه و پشت آن وجود دارد که در فوکوس ظاهر خواهد شد.

این ناحیه از تصویری به تصویر دیگر فرق دارد. بعضی از تصاویر ممکن است نواحی بسیار کوچکی از فوکوس داشته باشند که تصاویری با عمق میدان کم نامیده می‎شوند. بعضی دیگر از تصاویر ناحیه فوکوس بزرگی دارند که تصاویری با عمق DOF زیاد هستند.

سه عامل اصلی که بر نحوه کنترل عمق میدان تصاویر تاثیر خواهند گذاشت عبارتند از زاویه بازشدگی دیافراگم، فاصله سوژه تا دوربین و طول کانونی لنزهای دوربین. در این مقاله آموزش عکاسی استودیو نماد ما همه موارد مربوط به DOF را با شما مرور می کنیم .همراه ما باشید

 

زاویه بازشدگی دیافراگم چطور عمق میدان را کنترل می‎کند؟

زاویه بازشدگی دیافراگم اشاره به میزان نوری دارد که به آن اجازه عبور از میان لنز‎ها داده می‎شود تا به حسگرهای دوربین برسد. اندازه زاویه بازشدگی دیافراگم (قطر حفره‎ای که از میان آن نور وارد دوربین می‎شود) میزان نور ورودی به لنزها را کنترل می‎کند. توجه به مقدار زاویه بازشدگی دیافراگم لنزها ساده‎ترین راه برای کنترل میزان عمق میدان تصویر است.

شاید به خاطر سپردن این مفهوم به این شکل ساده‎تر باشد: هرچه عدد f (زاویه بازشدگی دیافراگم) پایین‎تر باشد، عمق میدان تصویر کمتر است. به همین شکل، هرچه مقدار آن بیشتر شود، DOF هم افزایش می‎یابد. به عنوان مثال، استفاده از f/2.8 تصاویری با عمق بسیار کم تولید خواهد کرد، در حالی که DoF در تصاویر گرفته شده با f/11 به مراتب بیشتر است.

فاصله سوژه تا دوربین چطور بر عمق میدان تاثیر می‎گذارد؟

هرچه سوژه به دوربین نزدیک‎تر باشد، عمیق میدان کمتر می‎شود. بنابراین، فاصله گرفتن از سوژه باعث افزایش عمیق میدان تصویر شما خواهد شد.

چطور طول کانونی عمق میدان را کنترل می‎کند؟

طول کانونی به قابلیت لنزها در بزرگنمایی تصویر یک سوژه از فاصله دور، اشاره می‎کند. موضوع کمی پیچیده است ولی به سادگی بخواهیم بگوییم هرچه طول کانونی بیشتر باشد، عمق میدان کمتر است. به عنوان مثال، سوژه در 10 متری عکاس قرار دارد، با استفاده از یک طول کانونی 50 میلی‎متری با زاویه بازشدگی دیافراگم f/4، عمق میدان در حدود 7.5 تا 14.7 متر با یک مقدار کلی DoF برابر با 7.2 متر خواهد بود.

اگر از همان نقطه به مقدار 100 میلی‎‌متر زوم شود، DOF به 9.2 تا 10.9 متر برای یک مقدار کلی 1.7 متری از عمق میدان تغییر می‎کند. ولی اگر فاصله با سوژه 20 متر افزایش یابد و عکاس از لنزهای 100 میلی‎متری استفاده کند، DOF تقریبا برابر با زمانی است که عکاس با سوژه 10 متر فاصله می‎گیرد و از لنزهای 50 میلی‎متری استفاده می‎کند.

 

استفاده از دوربین اشاره کن و عکس بگیر (point and shoot) یا عدم آگاهی از  نحوه تغییر تنظیمات بالا

حتی زمانی که دوربین از نوع point and shoot است، راه‎هایی برای کنترل عمق میدان وجود دارد. در منوی حالات صحنه (Scene Modes) علامتی به شکل سر انسان وجود دارد که برای استفاده در عکاسی پرتره است. استفاده از آن باعث کاهش DOF می‎شود. در همین منو یک علامتی به شکل کوه نیز وجود دارد که برای عکاسی منظره است و افزایش عمق میدان را به همراه می‎آورد.

اگر تازه کار با دوربین‎های DSLR را شروع کرده‎اید برای کنترل میزان DOF تصویر راه‎های ساده‎ای وجود دارد و هم چنان می‎توانید از حالت عکاسی خودکار استفاده کنید. با انتخاب حالت  Aperture Priority می‎توانید زاویه بازشدگی دیافراگم را برای به دست آوردن میزان عمق میدان دلخواه خود تغییر دهید و دوربین به صورت خودکار سرعت شاتر را تنظیم خواهد کرد.

آیا امکان تنظیم دقیق عمق میدان برای هر موقعیتی وجود دارد؟

بله، اما چون تغیر زاویه بازشدگی دیافراگم بر روی سرعت شاتر تاثیر می‎گذارد، نتیجه ممکن است کیفیتی خوبی برای عکس‎ها به همراه نداشته باشد. به عنوان مثال، اگر سعی دارید عمق میدان را با کاهش اندازه عدد F، افزایش دهید، هم چنین باید سرعت شاتر خود را افزایش دهید که باعث می‎شود تصاویری محو بگیرید. درک این که چطور این تنظیمات در تعامل با هم قرار می‎گیرند باعث می‎شود کنترل بیشتری بر روی DOF تصویر داشته باشید.

 

آیا عمق میدان به یک شکل در پشت و جلوی نقطه فوکوس پخش می‎شود؟

نه، مقدار آن در جلوی نقطه کانونی تقریبا یک سوم و در پشت آن در حدود دو سوم است، اما هرچه طول کانونی بیشتر می‎شود، مقدار آن به حالت مساوی‎تری می‎رسد.

چطور درک مفهوم عمق میدان باعث افزایش کیفیت تصاویر می‎شود؟

مدیریت عمق میدان یکی از مهم‎ترین ابزارهایی است که در اختیار عکاس قرار دارد، چون گرفتن تصاویر شارپ یکی از مهم‎ترین عوامل برای ثبت تصاویری عالی است. آگاهی از این که چه بخش‎هایی از تصویر شارپ باشند و چه بخش‎هایی خارج از فوکوس قرار گیرند، یک ابزار هنرمندانه عالی برای ایجاد تصاویر عالی محسوب می‎شود.

از عمق میدان کم چه زمانی باید استفاده کرد؟

استفاده از DOF کم روشی خوب برای متمایزسازی سوژه از پس‎زمینه آن و برای عکاسی پرتره عالی است. DoF کم می‎تواند در عکاسی حیات‎ وحش هم مفید باشد که در آن سوژه از محیط اطرافش متمایز می‎شود. هم‎چنین به این دلیل مفید است که بسیاری از فرصت‎های عکاسی در حیات‎وحش در موقعیت‎هایی با میزان نور کم شکل می‎گیرند و افزایش اندازه زاویه بازشدگی دیافراگم باعث جذب میزان نور بیشتری می‎شود.

عمق میدان کم هم‎چنین برای عکاسی ورزشی موثر است که در آن بسیاری از اوقات عکاس به دنبال جدا‎سازی ورزشکار از پس‎زمینه برای افزایش جلب توجه به آن‎ها است.

نتیجه این امر می‎تواند به عکاس کمک کند سرعت بالای شاتر را برای ثبت هیجان صحنه به کار گیرد.

 

از عمق میدان زیاد چه زمانی باید استفاده کرد؟

در عکاسی منظره مهم است تا جای ممکن بخش زیادی از صحنه را در فوکوس قرار گیرد. با استفاده از لنزهای زاویه باز و یک زاویه بازشدگی دیافراگم اندک، عکاس قادر خواهد بود عمق میدان را به حداکثر مقدار برساند و تا جای ممکن بخش زیادی از صحنه را در فوکوس قرار دهد.

چطور می‎توان عمق میدان را تعیین کرد؟

چندین سایت آنلاین وجود دارند که نمودارهایی از عمق میدان برای دوربین و لنزهای مختلف ارائه می‎دهند. علاوه بر این، چندین اپلیکیشن برای گوشی‎های هوشمند عرضه شده است که می‎توانند مقدار آن را محاسبه کنند. اکثر دوربین‎ها یک دکمه پیش‎نمایش DoF دارند (این روش احتمالا ساده‎ترین و کم استفاده شده‎ترین راه تعیین DOF است).

با استفاده از این روش، تصویر زمانی که از داخل چشمی به آن نگاه می‎کنید تاریک‎تر به نظر می‎رسد، ولی نگران نباشید. تصویر تا زمانی که تنظیمات نوردهی را مناسب انتخاب کنید، به شکل مناسبی نوردهی خواهد شد.

آیا عمق میدان را می‎توان به نحوی تنظیم کرد که تمام موارد صحنه را در فوکس قرار دهد؟

بله، با استفاده از چیزی که فاصله ابر کانونی (hyperfocal distance) نامیده می‎شود. زمانی که در فاصله ابر کانونی فوکوس کرده‎اید، عمیق میدان از نصف فاصله با نقطه کانونی شما به بی‎نهایت افزایش خواهد یافت. از یک ابزار محاسبه DoF برای پیدا کردن فاصله ابر کانونی می‎توان استفاده کرد. اگر چنین ابزاری ندارید، قانونی که برای دستیابی به آن وجود دارد فوکوس از یک سوم مسیر تا صحنه است. استفاده از یک زاویه بازشدگی در حدود f/11 یا بیشتر با لنزهای زاویه باز، DOF را به حداکثر خواهد رسید.

عمق میدان در عکاسی ماکرو

چون اکثر تصاویر ماکرو در شرایط نوری کم با طول کانونی بیشتر ثبت می‎شوند، عمق میدان اغلب اوقات بسیار کم است. لنزهای خود را با پایین‎ترین مقدار عدد F تنظیم کنید. علاوه بر این مهم است مقدار ایزو را افزایش دهید تا به شما اجازه دهد به میزان لازم تصویر را نوردهی کنید و DOF را به حداکثر برسانید. با این حال، در بسیاری از تصویر ماکرو مقدار عمق میدان می‎تواند بسیار جزئی باشد. با توجه به این مقدار بسیار اندک فوکوس، استفاده از سه پایه ضروری می‎شود چون حتی کمترین حرکت و لرزش دوربین سوژه عکاسی ماکرو را از DOF خارج می‎کند.

بوکه چیست؟

بوکه ریشه در یک کلمه ژاپنی به معنای محو کردن دارد. این افکت توسط نواحی خارج از فوکوس تصویر تولید می‎شود که فراتر از DOF قرار دارند. بوکه معمولا به تصاویر دایره‎ای شکل قشنگی اشاره دارد که توسط شکل زاویه بازشدگی دیافراگم لنزها تولید می‎شود. معمولا بوکه زمانی به وجود می‎آید که زاویه بازشدگی دیافراگم کاملا باز است مانند f/2.8، هم چنین اگر پس‎زمینه به اندازه کافی در فاصله دور قرار دارد با میزان F کمتر هم می‎توان افکت بوکه را ایجاد کرد.

 

خلاصه نحوه کنترل عمق میدان:

برای افزایش DOF

• زاویه بازشدگی دیافراگم را محدود کنید (عدد f بالاتر)
• از سوژه بیشتر فاصله بگیرید
• طول کانونی را کوتاه کنید

برای کاهش DOF

• زاویه بازشدگی دیافراگم را بازتر کنید (عدد f کمتر)
• به سوژه بیشتر نزدیک شوید
• طول کانونی را افزایش دهید

آگاهی از نحوه کنترل این تنظیمات به شکل قابل توجهی باعث افزایش مهارت‎‌های عکاسی و کیفیت عکس‎‌های شما می‎شود.